Kent Düşleri Atölyeleri XVIII Tamamlandı: Kolektif Belleğin İzinde, Meydanların Dönüşümüne Dair Alternatif Bir Eğitim Süreci

Mimarlığın kamusal ve toplumsal sorumluluklarına yönelik farkındalık yaratmak amacıyla 2005 yılından bu yana TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi tarafından düzenlenmekte olan Kent Düşleri Atölyeleri, bu yıl on sekizinci kez, “Kolektif Bellek ve Meydanlar” temasıyla 7 Temmuz – 1 Ağustos 2025 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.

Yaz döneminde staj kapsamında da değerlendirilebilen bu kapsamlı atölye programı, katılımcı mimarlık öğrencilerine yalnızca mesleki gelişim değil, aynı zamanda alternatif ve eleştirel bir düşünme ortamı da sunarak, kente ve mimarlığa dair kolektif üretim süreçlerine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Farklı üniversitelerden gelen öğrencilerin bir araya geldiği atölyeler; birlikte üretme, tartışma, sahaya inme ve gözlemleme gibi yöntemlerle öğrencilerin kentle kurdukları ilişkiyi dönüştürmeyi hedeflemiştir.

Bu yıl atölye, şehir içi ve şehir dışından gelen 23 farklı üniversiteden toplam 84 öğrencinin katılımıyla; 1.,2., 3. ve 4. sınıf lisans öğrencilerinin bir araya geldiği çok katmanlı bir eğitim ve üretim süreci olarak kurgulanmıştır.

Bu Yılın Teması: “Kolektif Bellek ve Meydanlar”

Atölye programının bu yılki teması olan “Kolektif Bellek ve Meydanlar”, bireysel ve toplumsal hafızanın oluştuğu ve dönüştüğü mekânlar olarak meydanlara odaklanmıştır. Bellek; yalnızca bireysel bir zihinsel süreç değil, toplumsal deneyimlerin aktarıldığı, kuşaklar arası süreklilikle şekillenen kolektif bir yapıdır. Bu bağlamda, meydanlar yalnızca fiziksel toplanma alanları değil, aynı zamanda toplumsal mücadelelerin, dayanışmaların, ritüellerin ve dönüşümlerin iz bıraktığı hafıza mekânlarıdır.

Kentlerin tarihsel ve kültürel katmanlarının iç içe geçtiği bu alanlar, zaman içinde anlam değiştirerek farklı sosyo-politik karşılaşmaların mekânı haline gelir. İstanbul’un karmaşık tarihsel katmanları ve farklı dönemlerdeki mekânsal politikaları göz önüne alındığında; kent meydanlarının taşıdığı simgesel, sosyal ve politik yük, mimarlık öğrencileri için eleştirel bir sorgulama zemini yaratmıştır.

Programın Kurgusu ve Katılımcı Süreçleri

Kent Düşleri Atölyeleri XVIII, Şube Yönetim Kurulu Başkanımız Prof. Dr. Alper Ünlü’nün açılış konuşmasıyla başlamıştır. Ardından gerçekleştirilen uzman sunumlarında; kamusal alanın dönüşümü, kent belleği, toplumsal hafıza, mekânsal süreklilik, politik temsil ve meydan kavramı gibi başlıklar tartışmaya açılmıştır. İlk gün sunumlarında katılımcılara kuramsal bir zemin sağlanmış; öğrenciler, farklı ölçeklerde ve disiplinlerde düşünmeye teşvik edilmiştir.

Sunumların ardından katılımcı öğrenciler, yürütücü mimarların rehberliğinde dört ayrı atölye grubuna ayrılmıştır. Her grup, İstanbul’un farklı meydanlarını seçerek, belirledikleri alanlar üzerine detaylı gözlem, analiz, kavramsallaştırma, haritalama ve temsile dayalı üretim süreçlerine başlamıştır.

Atölye süreci dört haftalık yoğun bir programa yayılmıştır:

• 1. Hafta: Kuramsal sunumlar, tanışma oturumları, saha gezileriyle katılımcılara kavramsal bir çerçeve oluşturulmuştur.
• 2. Hafta: Gruplar, yürütücü mimarların rehberliğinde İstanbul’un farklı meydanlarını inceleyerek yerinde gözlem ve haritalama çalışmaları yürütmüştür.
• 3. Hafta: Analizlerden kavramsallaştırmaya geçilmiş, ara sunumlar ve ortak değerlendirme toplantıları gerçekleştirilmiştir.
• 4. Hafta: Üretimlerin tamamlanması, sunumlar, sergi hazırlıkları ve final değerlendirmeleri yapılmıştır.

Bu süreç boyunca öğrenciler, sahada yaptıkları gözlemleri kent belleği, mekânsal politika ve kullanıcı deneyimleriyle ilişkilendirmiş; geçmişten geleceğe uzanan temsiller ve meydanların potansiyel dönüşümlerine dair alternatif öneriler geliştirmiştir.

Çalışma Ortamı: Alternatif Bir Öğrenme ve Üretim Alanı

Bir ay süren bu yoğun program boyunca, öğrencilerin sadece teknik becerileri değil, aynı zamanda kamusal sorumluluk, mesleki etik, eleştirel düşünme ve kolektif üretim pratikleri de desteklenmiştir. Atölyeler süresince gerçekleştirilen ortak toplantılar, ara sunumlar, yürütücü değerlendirmeleri ve grup tartışmaları ile süreç şeffaf, katılımcı ve üretime odaklı bir zeminde ilerlemiştir.

Katılımcılar için yalnızca bir staj programı olmanın ötesine geçen bu süreç, mimarlığın düşünsel alanıyla fiziksel mekân arasında bağ kurmayı sağlayan, çok yönlü bir deneyim alanı sunmuştur.

Sergi ve Sunum Programı

1 Ağustos 2025 Cuma günü, Şube merkezimizde gerçekleştirilen Sergi ve Sunum Programı, her atölye grubunun çıktılarının kamuoyu ile paylaşıldığı bir kapanış etkinliği olmuştur. Gün boyu süren sunumlar boyunca, her grup kendi sahasına ilişkin analizlerini, kavramsal yaklaşımlarını, öneri kurgularını ve tasarımlarını aktarmıştır. İstanbul’un meydanlarına dair üretilen bu dört farklı perspektif; belleğin mekânsal karşılıkları, kolektif hafızanın kırılganlığı, kamusal alanın dönüşümü ve yeniden anlamlandırılması gibi kavramlarla zenginleşmiştir.

Sergi ve sunumların ardından düzenlenen kokteyl buluşması, katılımcılar arasında etkileşimi güçlendiren, deneyimlerin paylaşıldığı sosyal bir kapanış ortamı sunmuştur.

Kent Düşleri Atölyeleri Kitabı

Kent Düşleri Atölyeleri XVIII’in çıktıları, her yıl olduğu gibi bu yıl da yayınlaştırılarak kalıcı hale getirilecektir. Öğrencilerin üretimlerini, tartışmalarını ve kavramsal çerçevelerini içerecek bu yayın, yalnızca belgelenme amacı taşımamakta; aynı zamanda mimarlık eğitimi, kent belleği ve kamusal alan üzerine sürdürülen kuramsal düşünme alanına katkı sunmayı hedeflemektedir.

Sonuç ve Teşekkür

Kent Düşleri Atölyeleri XVIII, mimarlık öğrencilerinin kentle ve meslekle ilişkilerini yeniden kurdukları, düşündükleri, tartıştıkları ve birlikte ürettikleri bir deneyim olarak tamamlandı. Atölyeye emek veren tüm yürütücülere, katkı sunan uzmanlara, katılımcı öğrencilere ve destek veren kurumlara teşekkür ederiz.

📌 Kent Düşleri Atölyeleri ve yayın süreci hakkında güncel bilgilere www.mimarist.org adresinden ulaşabilirsiniz.