EKA-MBÇK “Kent ve Yaşam Etkinlikleri” Sürecinin İlk Döneminden Bu Yana; Yakın Geçmişiyle Birlikte “Mimarlık Eleştiri Alanı” Konusu…

Yazar- Metin Karadağ 8 Mayıs 2017 Pazartesi

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’nin “Mimarlık, Eğim ve Kültür Araştırmaları-Mesleki Bilimsel Çalışma Kurulu”(EKA-MBÇK) çalışmaları sürecinde, Mimarlık Eleştirisi”; her fırsatta dile getirilen eksikliği, yetersizliği ya da bölük pörçüklüğü özeleştirisini bir yana bırakırsak; konferans, söyleşi, seminer, sempozyum ve atölye çalışmaları gibi her bir etkinlik çalışması içinde açık ya da ima yollu ifadelerle kendisine her zaman yer bulmuştur.

Ancak “Mimarlık Eleştiri Alanı”na dair “ilk kez açık bir başlık” altında EKA MBÇK Etkinliklerinin Mart, Nisan 1993 Programında; (041)”Mimaride Eleştiri” Y.Mimar-Yazar Aydın BOYSAN‘ın yapmış olduğu sunumun bu konudaki atılmış önemli bir adım olduğunu düşünüyoruz. Aydın Boysan bu sunumunda kendi mesleki yaşamından coşkulu örnekler verirken aynı zamanda “Meslek Etiği”nin gereklerinden de söz etmiştir.

 

 

 

 

 

 

 

“EKA MBÇK Etkinlik Arşivi”nde o günden bugüne kadar devam edilen süreçte başlık olarak yer almasa bile içerik olarak birçok kez “Mimarlık Eleştirisi Alanı”na giren sunum ve toplantılar yer almıştır.

Yine aynı süreç içinde 02 Ocak 2006 Pazartesi günü ilan edilen bir başka yarışma “1.TÜRKİYE MİMARLIK ELEŞTİRİSİ ÖRNEKLERİ SEÇKİSİ” adı altında “Mimarlar” ve “Mimarlık Öğrencileri” olarak iki kategoride yapılmıştır.

Bu yarışmanın “sıradan olmayan” en önemli yanı “Jüri Toplantısı”nda yapılan tartışma ve değerlendirmelerdir. Toplantı sonunda Jüri Üyesi Ali Cengizkan’ın “Keşke bu tartışmaların kaydını alıp çıkacak yarışma kitabında yayınlayabilseydik…” demesi üzerine bütün Jüri Üyeleri aynı heyecanla bu görüşe katıldıklarını dile getirmişlerdir. Ancak, yarışma sonuçlarının açıklandığı ödül töreni sonrasında yapılan kolokyumda ise “Jüri Toplantısı”ndaki dinamik ve heyecanlı tartışmalar aynı biçimde gerçekleşmemiştir.

Sonraki yıllarda birkaç kez yapılan “Mimarlık Okumaları Atölyesi” ve “Mimarlık Öyküleri Yarışması”nda da “yapılmış olması dışında!…” beklenen “Mimarlığı Konuşmak; Mimarlık Eleştirileri Üzerinde Tartışmak vd…” ortamının sürekliliğinin oluşturmak için “gerekli ve yeterli, kıvılcım ve katkıyı sağlayamamıştır…”

Mimarlar Odası’nın çeşitli birimlerinde bu yöndeki girişimlerin yanısıra; “aynı sürece paralel olarak devam eden” farklı üniverstielerin Mimarlık Bölümleri’nde oluşan tartışma kulüpleri ya da bağımsız girişimlerin geliştirmeye çalıştıkları tartışma atölyeleri ve platformları da benzer çalışmalarla; düzenli ve zaman zaman iyi örnekler ortaya koymaya çalışmışlardır…

Yine Mimarlar Odası içinde yapılmış çalışmalardan söz etmeye devam edersek; ilk kez 1993 yılında farklı okul ve farklı sınıf/yıllardan 5 mimarlık öğrencisinin YTÜ’den Y.Mimar Yılmaz Kuyumcu rehberliğinde bir araya gelmesi ile başlayan ve ilk çalışma alanı olan Galata Bölgesi nedeniyle “Galata Gönüllü Öğrenci Grubu” adıyla anılan ve ilkbahar/yaz/sonbahar/kış demeden her hafta sonu da toplanılarak yapılan kesintisiz çalışmalar; “Mimarlığı Konuşmak; Mimarlık Eleştirileri Üzerinde Tartışmak vd…” konusunda bugün hala zaman zaman üzerinde araştırma çalışmaları yapılan “Ülkemiz Üniversitemiz” başlığı altında toplanabilen ciddi bir birikime yol açmışlardır…

“Galata Gönüllü Öğrenci Grubu” birlikte çalıştıkları dönemde birbirleriyle çok iyi dostluk ve arkadaşlık kurmuş olmaları, “aralarına farklı okul ve farklı yıl/sınıflardan yeni öğrenciler almalarını unutmalarına…” ve böylece 1998 yılında son parti grup üyelerinin de mezun olmalarıyla birlikte geride Galata Gönüllü Öğrenci Grubu Üyesi “hiç kimsenin kalmamasına yol açmıştır!…”

Bu durum yeniden ama bu kez sağlam bir başlangıç yapmak için farklı okul ve farklı yıl/sınıflardan öğrencilerden oluşan birden fazla grup oluşturarak yola çıkmak gerektiği fikri ile yola çıkıldığında ise bu kez (*)MSR yani Mimari Stajda Rotasyon Programı grupları ortaya çıkmış ve 1998-2006 yılları arasında kesintisiz olarak; bazı okullarda geliştirilen ve diğerlerine de yaygınlaştırılan “Mimarlar Odası Üniversite’nin içinde ne arıyor?…” alerjik direnci ile öğrencilerin bu çalışmalardan çekilmeleri için etkin tembih!(olmadı tehdit)lere karşın ısrarla yapılanmaya çalışılmıştır.

1998-2006 yılları arasında yapılan irili ufaklı bilgilendirme toplantılarıyla yaklaşık 5000 (Beşbin) mimarlık öğrencisine konu doğrudan aktarılmış. 9(dokuz) yıllık zamana yayılı süreçte ilk katılımlarla birlikte; ilk anda 2500(İkibinbeşyüz) öğrenci gruplara katılmak istediğini belirtmiş; ilk etkin tembihlerle! 1500(Binbeşyüz) öğrenci “MSR Programı çalışmalarından çekilmek zorunda kaldıkları!” gerekçesiyle ayrılmışlardır. Geriye kalanlarla oluşturulan ilk kurulan (her bir grubun ayrı egroups.com ile e-iletişim ağında yer almaktadırlar)  85(Seksenbeş) MSR Grubu yine “aynı nedenlerle” erimeye başlamış… Son 25 MSR Grubu birkaç toplantı sonrasında ilk ürünlerini MSR Bültenleri’nde yansıtmaya başlamışlardır… O yıllarda sadece İstanbul’da bulunan 10(On) okulda toplam 3000(Üçbin) öğrenci okumaktadır… Yani ilk kurulma kriteri olan; farklı okul ve farklı yıl/sınıflardan öğrenciler için İstanbul’da 250(İkiyüzelli) MSR Grubu kayda hazır hale getirilmiş. Kayıt defterleri (CD) kaydı ile birlikte okulların staj komisyonlarına teslim edilmek üzere iletilmiştir… Okullarda konuya sahip çıkan olmadığı için de iade edilmiştir!…

MSR Programı’na sürekli engellemelere karşın ısrarla devam edilmiş ve sonunda TMMOB Mimarlar Odası Öğrenci Üye Yönetmeliği’nin 2006 yılında kabul edilmesi üzerine, MSR Programı çalışması askıya alınmıştır… Bugün MSR Programı (MSR Bülten Arşivi(*) dışında.) yok hükmündedir!…

Oysa ki, “sadece İstanbul”da 250 MSR Grubu(Ya da “250 Galata Grubu” diye de okuyabilirsiniz) ayda bir çıkaracakları MSR Grup Bülteni(4sayfa A4)’nde yaptıkları ve yapacakları çalışmalardan söz edecek olsalardı aylık toplam 1000 sayfalık “Mimarlık yazıp/Mimarlık konuşuyor” olacaklardı. Bunlardan 1/1000(Binde biri) yani “dört sayfa A4” eğer “Mimarlık Eleştirisi” üzerine olsaydı bu hepimize yeter de artardı bile…

Herşeye rağmen iyi örnekler var ve kararlıca üretimlerine de devam ediyorlar… Örneğin, Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’nin öncülüğünü yaptığı Mimarlar Odası Öğrenci Üyeleri’nin üniversite ve profesyonel alandan danışmanlarla birlikte gerçekleştirdikleri; kentin mevcut fizik mekânlarını kültürel, sosyal, ekonomik vd. açılardan eleştirel mimari ile okunması temeline dayalı grup çalışması olan “Kent Düşleri Atölyeleri” başarılı örnekler vermeye devam ediyor. Bu yıl da yine katılan ve katkı verenlerle birlikte bazı okulların staj yerine saydığı atölye çalışmalarına devam edecekler…

Kesintisiz/sürekli bir “Mimarlık Eleştiri Alanı”nı arama yolculuğu, sadece bu kadarla da sınırlı değil; hatta bunu daha kapsamlı çözümleyici hale getirmek için EKA-MBÇK Mimarlık Eleştiri Alanı Çalışma Grubu’nun MİV-Mimarlık Vakfı’nın Mimarlık Enstitüsü ile ortak yaptığı bir başka geniş katılımlı çalışma “04 Şubat 2012’deki Mimarlık Eleştiri Alanı ve Değerlendirme Atölyesi” oldu…

Mevcut durumun olumlu ve olumsuz yanlarıyla yeniden gözden geçirilmesine ve hâlâ eksik kalınan alanlara dikkat çeken bu çalışma sonrasında beklenmedik yeni bir gelişme oldu: “TUMEKS!…”

İşte gelinen bu noktada “Mimarlık Eleştiri Alanı”nı herkesin katılımına açık ve geçmiş deneyim ve birikimlerden yararlanarak oluşturulması yolculuğu bizleri bir başka adımı atmaya yönlendirmiş durumdadır.

Yukarıda sırasıyla sözü edilen çalışmaların tümünün iyi yanlarından damıtılarak yararlanılmış olan; TUMEKS Fikir Projesi” Yarışması: “1.TÜRKİYE ULUSAL MİMARLIK ELEŞTİRİLERİ KOLOKYUMU ve SERGİSİ” için “TUMEKS KOŞULLUĞU” (Şartnamesi) önümüzdeki döneme hazırlanmaktadır…

İsterlerse TMMOB Mimarlar Odası üyesi Mimarlar ve Mimarlık Öğrencileri hep birlikte bu sürece ortak katkı ve katılımlarıyla; “Mimarlık Eleştiri Alanı” konusunu artık “varlık sorunlu olmaktan” kurtarabilirler…

(*) MSR Programı e-Belgeler ARŞİVİ: www.mimarist.org/msr.htm

 

Yazar- Metin Karadağ 8 Mayıs 2017 Pazartesi