“ÇOCUK(LUĞUM) İÇİN TASARLIYORUM” ÇALIŞTAYI GERÇEKLEŞTİRİLDİ

Çocuk Odaklı Tasarım İçin Disiplinlerarası Bir Buluşma

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Çocuk ve Mimarlık Komisyonu tarafından organize edilen “Çocuk(luğum) İçin Tasarlıyorum” başlıklı çalıştay, 18 Mayıs 2025 Pazar günü, Şube merkezinde yoğun bir katılımla gerçekleştirildi. Katılımcıların ortak motivasyonu; çocukların kentteki varlığını görünür kılmak, farklı yaş gruplarının mekânsal gereksinimlerini anlamak ve çocuk haklarını odağa alan kamusal tasarım ilkelerine dair kalıcı bir tartışma zemini yaratmaktı.

Çocukların kentle kurduğu ilişkiyi yeniden düşünmeye ve mekânsal eşitsizlikleri çocuk bakış açısından analiz etmeye odaklanan çalıştay; mimar, şehir plancısı, pedagog, sosyolog, psikolog, eğitimci, oyun terapisti, ebeveyn ve yerel yönetim temsilcilerinin bir araya geldiği disiplinlerarası bir buluşma olarak şekillendi.

Çocukluk Hafızasından Kent Hakkına

Günün açılışında yapılan konuşmalarda, çocukluk dönemine dair mekânsal hafızanın bireyin yaşamı boyunca sürdürdüğü mekân algısını nasıl şekillendirdiğine vurgu yapıldı. Çocukların günümüz kentlerinde nasıl sınırlı bir hareket alanına sahip oldukları, oyun alanlarının dönüşümü ve kamusal donatılarda yaşanan yetersizlikler ele alındı. Bu çerçevede çalıştayın, yalnızca fiziksel çevrenin iyileştirilmesini değil; aynı zamanda çocuğun kent yaşamına aktif ve özgür biçimde katılımını hedefleyen sosyal ve mekânsal bir dönüşümün parçası olarak kurgulandığı belirtildi.

Kavramsal Çerçeve ve Yöntem Bilgilendirmesi

Açılış konuşmalarını takiben gerçekleştirilen kavramsal sunumlarda, çocuk gelişim kuramları ışığında mekânsal gereksinimler değerlendirildi. Çocukların kentle ilişkisine yönelik temel yaklaşımlar ve mevcut kent politikalarının bu ilişkide yarattığı engeller aktarıldı. Katılımcılara çalıştayın yöntemi ve hedeflenen çıktılar hakkında bilgi verilirken, oturumlar sonucunda hazırlanacak “Çocuk Odaklı Kent Tasarım Rehberi” taslağına katkı sunmaları hedeflendi.

Dört Masa, Dört Yaş Grubu                                  

Çalıştay, farklı yaş gruplarına odaklanan dört ayrı yuvarlak masa oturumu biçiminde kurgulandı. Her masa, özgün bir tematik çerçevede çalışarak çocukların kentsel deneyimlerini yaşa özgü gereksinimlerle birlikte analiz etti:

Masa 1 “0–3 Yaş Çocuklar ve Bakım Verenleri İçin Mekânlar” başlığında çalışmalar yürüttü. Bebek bakım alanları, puset erişimi, sessiz alan ihtiyacı, kamusal alanda emzirme ve alt değiştirme imkânları gibi çok temel ama sıklıkla ihmal edilen ihtiyaçlar gündeme taşındı. Gündelik yaşamın erişilebilirliği ve ebeveynlerin kent yönetimine katılımı da bu masanın öne çıkan başlıklarındandı.

Masa 2 “4–6 Yaş: Oyun ve Sosyal Etkileşim Alanları” temasıyla; hayal gücünü destekleyen açık alan tasarımı, oyun güvenliği ve sosyalleşme olanaklarını odağa aldı. Oyunun çocuk yaşamındaki merkezi rolü, mekânsal planlama ve tasarım kararlarına nasıl dahil edilebileceği tartışıldı.

Masa 3 “7–12 Yaş: Okul Çevresi ve Mahalle” başlığında ise, çocukların okula güvenli ulaşımı, sokakta oyun oynama hakkı, mahalle bağları ve sosyal ilişkileri üzerinden kent mekânları ele alındı. Bu yaş grubunun yarı-bağımsız hareket alanlarına dair farkındalık ve çocukların kendi rotalarını oluşturma kapasiteleri üzerine konuşmalar yapıldı.

Masa 4 “Gençlik ve Mekânsal Kimlik” başlığıyla 13+ yaş grubunun kamusal alandaki görünürlüğü, mekân üretme hakkı ve kentle kurdukları aidiyet ilişkileri üzerine odaklandı. Gençlerin mekânsal deneyimlerini tanıma, sosyalleşme imkânlarını artırma ve dışlanma hissini azaltmaya yönelik öneriler geliştirildi.

Ortak Sunumlar ve Rehber İçin Yol Haritası

Günün sonunda masa temsilcileri yürütülen çalışmaları ve üretilen önerileri paylaştı. Sunumlar boyunca, çocukların farklı yaş evrelerinde karşılaştığı mekânsal sorunlara dair kapsamlı bir değerlendirme yapıldı. Her masanın çıktısı, ortak bir çerçevede “Çocuk Odaklı Kent Tasarım Rehberi” taslağına katkı sunacak şekilde kayda alındı.

Kapanış oturumunda ise rehber taslağının hazırlanma süreci, çıktılar doğrultusunda planlanacak etkinlikler ve bu sürecin yerel yönetimlerle paylaşılmasına yönelik izlenecek yol haritası üzerinde duruldu. Özellikle kamusal alanlara dair geliştirilen önerilerin uygulanabilirliği ve çocukların karar alma süreçlerine doğrudan ya da dolaylı katılımının sağlanması gerekliliği vurgulandı.

Kalıcı Bir Diyalog İçin İlk Adım

“Çocuk(luğum) İçin Tasarlıyorum” başlıklı bu çalıştay, çocukların kent deneyimlerini merkezine alan, mimarlık mesleğinin toplumsal sorumluluğunu çocuk haklarıyla birlikte düşünmeyi öneren güçlü bir başlangıç oldu. Kentin planlama süreçlerinde çocuklara yalnızca kullanıcı değil, aynı zamanda hak sahibi bireyler olarak yer açmak; hem fiziksel çevrenin hem de toplumsal duyarlılığın dönüşümü açısından hayati önem taşımaktadır.

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi olarak, çalıştaya katkı sunan tüm moderatörlere, masalarda bilgi ve deneyimlerini paylaşan katılımcılara, bu tartışmayı sahiplenen tüm meslektaşlarımıza ve çocuk odaklı bir kent tahayyülüne inanan herkese teşekkür ederiz. Çocukların özgürce var olabildiği, hayal kurabildiği ve kent yaşamına eşit biçimde katılabildiği bir gelecek için çalışmaya devam edeceğiz.

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi