TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ

Tarım İl Müdürlüğü’nün bulunduğu alan, İstanbul İli, Kadıköy İlçesi, Erenköy mahallesi, mülkiyeti hazineye ait, Bağdat Caddesi üzerinde, 1098 ada, 2 parsel sayılı, 21.440,50  yüzölçümlü, Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan tarafından, ipekçiliği teşvik için dut fidanı ve bağcılığı geliştirmek içinde bağ çubuğu yetiştirmek amacıyla vakfedilen bir alan.

Bu alan 1927 yılında kadastro görüp aynı amaçla kullanılmak üzere Tarım Bakanlığı’na tahsis edilmiş ve üzerine “tarımsal amaçla kullanılmak üzere vakfedilmiş bir arazidir” şerhi konulmuştur.

Bu alanda,  1963 yılında inşa edilen,  gıda-yem, su ürünleri, tohum ve diğer bitkisel ürünlerin denetimi ile hayvan sağlığı hizmetlerinin de yürütüldüğü 1 adet 3 katlı ana bina ile 3 adet iki katlı ek bina İstanbul İl Tarım Orman Müdürlüğü tarafından hala kullanılmaktadır.

Kadıköy Belediye Başkanlığı tarafından, Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’na, parselde ülkemizde nesli tükenmekte olan ve korunması gerekli 32 farklı türden 272 ağaç olduğu, bu yoğun ağaç türü ve dokusu ile çevresindeki yapı yoğunluğunun arasında kentin nefes alma noktalarından birini teşkil ettiği, ağaçların yeşil ve sağlıklı olduğu, yeşil alanların bölge nüfus yoğunluğunu karşılamada yetersiz kaldığı, bu bağlamda parsel ölçeğinde de olsa mevcut ağaçların korunmasının önemli hale geldiği, bu nedenle bu ağaç dokusunun korunabilmesi için söz konusu parselin “Doğal Sit  Alanı”  olarak ilan edilmesi müracaatında bulunulmuş  ancak bu müracaata bugüne kadar  maalesef  herhangi  bir cevap alınamamıştır.

Ancak, Kadıköy Belediyesinin 15.03.2010  tarihli, alanın “Doğal Sit Alanı” ilan edilmesine ilişkin talebini görüşen İstanbul V numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Kadıköy Belediyesinden  01.02.2011 tarihinde parseldeki ağaçlara ilişkin x, y, z koordinatlarını gösterir 1/200 ölçekli ağaç rölövesi ile ağaçların cins, yaş, taç ve sağlık durumlarını belirtir sağlık raporunun iletilmesine ve bu aşamada parselde bulunan ağaçlara ilişkin Kurulumuzdan izin alınmadan hiçbir uygulama yapılamayacağı   kararını almıştır.

Ancak bugüne kadar  böyle bir çalışma Kadıköy Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü elemanlarının Tarım İl Müdürlüğü yetkilileri tarafından  alana girmelerine izin verilmediği ve mani olunduğu için maalesef  yapılamamıştır.

Bu arada Tarım İl Müdürlüğü alanı çeşitli hükümetler tarafından başka amaçlarla kullanılmaya teşebbüs edilmesine rağmen  tapudaki “tarımsal amaçla kullanılması” şerhi yüzünden kullanılamamış, ayrıca birçok kere de yapılaşmaya açılmaya çalışılmış, hatta o tarihlerde yapılan “kat karşılığı inşaat ihaleleri” de  Mimarlar Odamızın açtığı  davalarla  2 kez yargı tarafından iptal edilmiştir.

Ancak 05.06.1935 tarih ve 2762 sayılı Vakıflar Kanununun 27. Maddesinde 26.06.2001 tarihinde yapılan değişikliğe istinaden Milli Emlak Müdürlüğü yayımladığı bir iç genelge ile mülkiyeti hazineye ait Vakıf şerhi olan 1941 yılından önceki tapuların şerhini İstanbul Vakıflar Bölge Müdürlüğü ile yazışmak suretiyle kaldırmıştır.

Şerhin kaldırılması ile başlayan parsel ile ilgili plan sürecini incelersek, parsel 30.04.1971 onay tarihli 1/1000 ölçekli imar planında “Tarım Bakanlığı Zirai Mücadele Tesisleri” Sahası’nda kalmakta iken,

* 09.03.2005 onaylı 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planında kısmen “Yönetim Merkezi Alanı”, kısmen de “İlköğretim Tesisi Alanı”,

* 11.05.2006-18.02.2012 onaylı 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planında, kısmen maxTAKS:0.25,  Hmax:18.00m. yapılanma koşullu “Yönetim Merkezi Alanı”, kısmen maxTAKS:0.25, Hmax:14.50m. yapılanma  koşullu “İlköğretim Tesisi Alanı” ve kısmen de yol alanı,

* 02.05.2025 Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca onaylı 1/5000-1/1000 ölçekli Nazım-Uygulama İmar Planı Değişikliği ile de TAKS:0.35, KAKS:2.07, Yençok: 6 kat yapılanma koşullarında “Kamu Hizmet Alanı” olarak planlanmıştır.

Bu arada, “Mimarlar Odası” tarafından açılan davada, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinin 27.02.1998 tarihli kararı ile kabul edilip Büyükşehir Belediye Başkanlığınca onanan ve İstanbul Tarım İl Müdürlüğünün de içerisinde yer aldığı Kadıköy 2. Etap 1/5000 ölçekli nazım imar planının, imar mevzuatına, şehircilik ilkeleri, planlama teknikleri ve kamu yararına aykırı olduğu ileri sürülerek iptali istenmiş, İstanbul 3. İdare Mahkemesi de 2001/160 Esas no ve 2002/606 Esas no  ve kararı ile talebi uygun görmüştür.

Ancak 11.05.2006  onaylı planında Bağdat caddesine cepheli parsellerde yapı düzeni TAKS:0.25 iken TAKS:0.35’e yükseklik 18 m. (Yönetim Merkezi Alanı) ve 14 m. (İlköğretim Tesis Alanı) iken 6 kata çıkartılmış ve 20.728  inşaat alanı hakkı varken, bu kez de 02.05.2025 onaylı plan değişikliği ile yaklaşık 55.609  inşaat alanı hakkı getirilmesi ile doğal olarak  yoğunluk büyük ölçüde  arttırılmıştır.

Bu konuda Odamız tarafından açılan dava halen devam etmektedir.

Bu alanın Bağdat Caddesi gibi yoğun bir ticaret ve alışveriş aksı üzerinde bulunması, bölgedeki açık ve yeşil  alan miktarının azlığı göz önüne alındığında kritik bir öneme sahiptir.

Erenköy mahallesinin 35530 kişilik nüfusu düşünüldüğünde, bu büyüklükte başka bir yeşil alan bulunmaması, parselin kentsel dokudaki değerini artırmaktadır.

Parselde bulunan 32 farklı türden 272 adet ağaç dokusunun varlığı büyük önem taşımaktadır. 02.05.2025 onaylı plan değişikliğine mevcut ağaçların korunmasına ilişkin bir plan notu konulmuş ancak 2.5 kat artan yapı alanı karşısında  bu zengin ağaç varlığının nasıl korunacağı belirtilmemiş olması, yapılacak olan yeni yapılaşmanın bu doğal doku üzerindeki olası olumsuz etkileri detaylı olarak değerlendirilmemiş olması ve koruma taahhütleri somut adımlarla güvence altına alınmamış olması planın en önemli sorunlarıdır.

Ayrıca parselin 10.205 ’si ilköğretim tesis alanı iken bu donatı alanı kaldırılmış ve parselin tamamı Resmi Kurum Alanına alınmış ve Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğinin Madde 26/3 no’lu bendine aykırı olarak kaldırılan İlköğretim Tesisi Alanına eşdeğer bir alan da ayrılmamıştır.

İlgili madde, imar planlarında bulunan sosyal ve teknik alt yapı alanlarının kaldırılması, küçültülmesi veya yerlerinin değiştirilmesine dair plan değişikliklerinin zorunluluk olmadıkça yapılamayacağını, zorunlu hallerde ise böyle bir değişikliğin yapılabilmesi, kaldırılan sosyal ve teknik altyapı alanının hizmet götürdüğü bölge içinde eşdeğer yeni bir alanın ayrılması koşuluna bağlı olduğu belirtilmektedir.

Bu konuda Milli Eğitim Bakanlığı da  “Söz konusu mevzuat gereği ilgili imar plan tadilatı Bakanlığımızca uygun görülmemekte olup, eğitim alanına karşılık eşdeğer bir alanın önerilmesi durumunda plan tadilatı teklifi Bakanlığımızca yeniden değerlendirilecektir.” şeklinde görüş de  bildirmiştir…

Ayrıca, plan raporunda, yapılan ilköğretim tesis alanları erişim mesafesi analizi ile alanda ilkokul ihtiyacının olmadığı belirtilmektedir. Ancak bu yöntem son derece yetersiz ve hatalıdır. Kadıköy gibi nüfusu hızla büyüyen bir ilçede  ve Kadıköy’ün en kalabalık 3. Mahallesi olan Erenköy’de nüfus projeksiyonu yapılmadan İlköğretim alanı gibi önemli bir sosyal donatı fonksiyonunun kaldırılması kamu yararına kesinlikle aykırıdır.

Planlamada ilke olarak yeşil alanlar, sosyal donatı alanları öncelikle Hazine arazilerinden ayrılmakta, bir yetersizlik olması halinde şahıs parselleri de istimlak edilebilmekte iken,  daha öncede belirttiğim gibi  toplam inşaat alanı mevcut kullanımda 8.490 m²’den, 11.05.2006   onaylı planla 20.728 m²’ye,  Bakanlıkça  02.05.2025 tarihinde onaylanan planla da 55.609 m²‘ye çıkartırılarak  yoğunluk büyük ölçüde arttırılmış, aynı zamanda, parselin betonlaştırılması   Mihrimah  Sultan Vakfının bağış amacı ile de çelişmiştir.

Maalesef 2008’de  Danıştay tarafından verilen “iptal” kararı dahi “kamusal alanın yoğun yapılaşma” girişimlerini durdurmaya yetmemiş olduğu gözükmektedir.

Son yapılan planın  gerekçesi olarak mevcut yapıların “yapı kalitesi kötü olan binaların yıkılıp yeni bir yapı yapılabilmesi amacıyla kalite, etkinlik, güvenilirlik”  çalışmaları yürütme amacı taşıdığı belirtilmektedir.

Bu,  tek başına makul bir gerekçe olsa da, parselin İlköğretim ve yönetim tesisi alanı olarak planlanan kısmının tamamının Kamu Hizmet Alanı olarak dönüştürülmesi için yeterli bir gerekçe olamaz, zira sadece depreme dayanıksız yapıların yenilenmesi, alanın fonksiyon değişikliğini gerektirmeyeceği aşikardır.

Yukarıda belirttiğimiz nedenler bu plan tadilatının hukuka, yasa ve yönetmeliklere, şehircilik ilkelerine, planlama tekniklerine ve kamu yararına aykırılığından ötürü kabul görmesi mümkün gözükmemektedir.

Dolayısıyla bu planın iptali kaçınılmazdır, hele hele  2.5 kat arttırılan inşaat alanı karşısında 272 adet ağacın nasıl korunacağı konusu belirsiz bırakılmış olması, yoğunluğun aşırı derecede artırılması ve Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğinin ilgili maddesinin   26/3 no’lu bendine aykırı olarak kaldırılan İlköğretim Tesisi Alanın iptaline ilişkin  Milli Eğitim Bakanlığı’nın “Bakanlığımızca uygun görülmemiştir” belgesi ortadayken ve bölgenin neredeyse tek  nefes alma noktalarından biri katledilirken…bizler de hep tekrarladığımız  gibi diyoruz ki,

BU TOPRAKLAR BİZE ATALARIMIZDAN MİRAS KALMADI…

BİZ ONU ÇOCUKLARIMIZDAN ÖDÜNÇ ALDIK.

 

Saltık Yüceer
TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi
Anadolu I. Büyükkent Bölge Temsilciliği Başkanı