Validebağ Korusu Olduğu Gibi Korunmalıdır!

VALİDEBAĞ KORUSU’NU MİLLET BAHÇESİNE ÇEVİRMEK YIKIMDIR!

Validebağ Korusu’na yapılmak istenen Millet Bahçesi projesinin imar planlarının iptali istemiyle odamızın, gönüllü ve çevre sakinlerinin açtığı davada bilirkişilerden rapor alındı. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Şehir ve Bölge Planlama Bölümü ve Peyzaj Mimarlığı Bölümü’nden üç akademisyenin hazırladığı raporda, korunun doğal yapısının bozulmaması, insan faaliyetlerinden etkilenmemesi, doğal ve ekolojik süreçlerin devamlılığın sağlanması için zorunlu haller dışında koruda herhangi bir yapılaşma eyleminin olmaması gerektiği belirtildi. Bilirkişiler, Validebağ Korusu’nun olduğu gibi korunmasının bir zorunluluk olduğunu vurguladı.

3419 ağaç, 125 bitki türü, 119 kuş türü bulunuyor

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, gönüllüler ve çevre sakinlerinin Validebağ Korusu’na yapılmak istenen Millet Bahçesi’nin 2021 Nisan ayında askıya çıkarılan imar planlarının iptali istemiyle açtığı davada bilirkişi raporu alındı. Rapora göre, koruda doğal ve egzotik türlerden oluşan 3 bin 419 ağaç ve ağaççık bulunuyor. 3 bin 419 ağaçtan iki erguvan, iki fıstık çamı, dört sakız, bir meşe olmak üzere 13 adedi anıtsal ağaç vasfı taşıyor. Koruda 89’u odunsu olmak üzere 125 tür bitki belirlenirken, 2004-2014 envanterine göre 119 kuş türü tespit edilmiş.

İstanbul 6’ncı İdare Mahkemesi’nde süren dava kapsamında hazırlanan rapordan öne çıkan tespit ve öneriler şöyle:

– Plan raporundaki “Analiz ve Araştırma Çalışmaları” sıradan bir alandaki imar planında olması gereken değerlendirmelerden bile uzaktır.

– İmar planı raporlarındaki analitik etüt ve sentez aşaması ile plan kararları arasında bir irtibat kurulamamış. Bu yönüyle dava konusu imar planlarının yeterli analitik değerlendirme sürecinden geçmediği, plan kararlarının analiz ve sentez çalışmalarına dayanan gerekçelerin oluşturulmadığı değerlendirilmektedir.

“Millet Bahçesi yapılırsa ekolojik zenginliği kaybolur”

– Millet Bahçeleri Rehberi’nde “Millet Bahçesi’nde koruluklar, mesire alanları ve çayır alanları önerilebilir” ibaresi yer almaktadır ki burada vurgulanan kentin ekolojik yapısını güçlendirmek için millet bahçelerinde yeni koru alanları yaratılabileceğidir. Koru alanlarının kent içerisindeki oranının artırılmasına vurgu yapılmaktadır. Validebağ örneğinde ise bu durum tam tersidir. Nitekim var olan bir ekolojik kaynak olan koru alanı, millet bahçesi projesi adı altında ekolojik nitelikleri zarara uğratılarak herhangi bir park statüsüne indirgenmektedir ki bu koru alanı aynı zamanda nitelikli doğal koruma alanıdır. Millet Bahçesi Peyzaj Projesi’nin uygulanması durumunda Validebağ Korusu “orman”, “doğal nitelikli yeşil alan” ve “koruma alanı” vasıflarını diğer bir ifade ile “ekolojik zenginliğini-değerini kaybederek” bir millet bahçesi-park kategorisine indirgeneceği açıktır.

“Devasa uzunlukta bisiklet ağı doğru olmaz”

– Korunun doğal dokusu içerisinde yer alan ince patikaların, toprak yolların kimliğinin değiştirilerek bir park mantığında malzeme ile kaplanıp genişletilerek bir de bisiklet kullanımına açılması, korunun her yerine insan erişiminin ve aktif rekreasyonun getirilmesi anlamına gelmektedir. Koru içerisinde önerilen en geniş granit plak taşlı yollardan en dar dişli kum malzemeli yollara kadar bisiklet yollarının geçirilmesi, devasa uzunlukta bir bisiklet ağı yaratmaktır. Koru kavramının özüne, ekosistem bütünlüğüne aykırı olmakla birlikte kullanıcı güvenliği açısından da sakıncalı bir durumdur. Koru statüsünde olmayan bir park projesi için bile olsa böylesi bir bisiklet hattı tasarımının doğru olmayacağı açıktır.

“Ağaçların köklerine hasar verilecek”

– Dijital çizim dosyası üzerinden yapılan incelemelerde, yeni önerilen fitness alanları ile genişletilen yolların-sert yüzeylerin bir kısmının ağaç sembolleri üzerinde olduğu görülmektedir. Bu bir nitelikle doğal koruma alanı ya da koru için kabul edilebilecek bir durum değildir. Doğrudan üzerinde olmadıkları kenarından geçtikleri ağaçlar açısından konuyu ele aldığımızda da yolların yeniden inşası sürecinde bu ağaçların köklerine hasar verilecek, toprak-su dengeleri bozulacaktır.

“Amfi tiyatro yapılması uygun değil”

– Proje önerisinde yer alan önemli bir yapısal eleman da amfi tiyatrodur. Mevcut futbol sahasının yanına beton altyapıya sahip üç kademeli bir amfi teşkil edilmesinin gerekçelerine proje raporunda yer verilmemiştir. Dava dosyasında yer alan 1/20 ölçekli amfi kesiti incelendiğinde, altyapı kurgusunda demirli beton ve betonarme perde temeli olduğu görülmektedir. Bu tip yapısal bir öğenin kaplayacağı alan ve zemine yapacağı yükün yanısıra kullanıcı miktarında artışa sebebiyet verecek olması nedeniyle amfinin yapılması uygun değildir.

“Aydınlatma için büyük ölçekli kazılar gerekir”

– Millet Bahçesi Peyzaj Projesi raporunda 3-4 metre yükseklikteki aydınlatma elemanlarının 15 metre aralıklarla konumlandırılmış olduğu belirtilmektedir. Koru içerisindeki yayılım dizgisi incelendiğinde aydınlatma sisteminin kitlesel olduğunu söylemek gerekir. Aydınlatma birimlerinin beton temel ölçütlerinin 60x60x60 cm olduğu ve koru genelinde aydınlatma direkleri ve ilintili elektrik altyapı sistemi tesisi için büyük ölçekli kazıların gerçekleştirilmesi gerektiği görülebilmektedir. Validebağ Korusu’nun “korunur olma durumu” ile bu aydınlatma sistemi önerisi tam bir zıtlık içerisindedir.

“Yollar ile parçalanır, yıkıma ilerler”

– Aydınlatma sisteminin fauna ve flora üzerindeki olumsuz etkileri olacağının yanı sıra inşaatında korudaki hassas ekolojik dengelere zarar vereceği dikkate alınmalıdır. Yolların yeniden yapılanması, yol hatları boyunca önerilmiş olan aydınlatma altyapısının tesisi, bisiklet hatlarının geçirilmesi derken Validebağ Korusu’nun yollar ile parçalanmış ekosistemlere sahip olacağı ve yıkıma ilerleyeceği görülebilmektedir.

Ne olmuştu?

1999 yılında “doğal sit alanı” olarak tescillenen İstanbul Üsküdar’da bulunan Validebağ Korusu, 2014 yılında iki yıllığına İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne devredildi. 22 yıldır koruyu “koruyabilmek” için mücadele eden gönüllüler ve çevre sakinlerinin çabalarıyla koruda bir faaliyette bulunulmadı. 2018 yılında koru için “Millet Bahçesi Projesi” hazırlandı ancak bu da hayata geçmedi.

Üsküdar Belediyesi Meclisi Mart olağanüstü gündemle toplanarak mülkiyeti Hazine’ye ait olan korunun 261 bin 5 metre karelik bölümünü bakım ve onarım gerekçesiyle Üsküdar Belediyesi’ne tahsis etti. Bu gelişmeden yaklaşık bir yıl sonra Nisan 2021’de Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum Üsküdar’ı ziyaretinin ardından sosyal medya hesabından Validebağ Korusu’nda, Üsküdar Belediyesi ile birlikte “Düzenleme ve Rehabilitasyon Projesi” gerçekleştireceklerini duyurmuştu. 21 Eylül 2021’e geldiğimizde Üsküdar Belediyesi iş makineleri ve polis eşliğinde koruya baskın yapmıştı. Belediye çalışanlarının, koruya moloz ve kum döktüğünü haber alan yurttaşlar; bu hukuksuz uygulamaya itiraz ederek iş makinelerini engellemeye çalışmış ancak belediye görevlileri ve kolluk kuvvetleri yurttaşlara karşı zor kullanmıştı. Gönüllüler ve çevre sakinlerinin parkı koruması karşısında belediyesi çalışanları parktan geri çekilmişti.

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi