6.20.5.1. Basında Ceneviz Surları

Ceneviz Surları: Yıkıma Karşı

Murat Öztürk / Milliyet

Azapkapı’da İstanbul Metrosu çalışmaları sırasında açığa çıkarılan Ceneviz Surları’yla ilgili tartışma büyüyor. Bölgeden sorumlu II Numaralı Koruma Kurulu metronun yüzeye çıkacağı bölgedeki surların taşınmasına karar vermişti. Bilim adamları ve sivil toplum kuruluşlarının oluşturduğu bir komisyon şimdi, bu kararı durdurma girişiminde bulunuyor.

İstanbul Azapkapı’da, metro için yapılan yıkımla ortaya çıkan Ceneviz Surları, Tersane Caddesi’nden kuzey yönüne doğru kesintisiz yaklaşık 150 metre devam ediyor.

***

Gökhan Tan

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi, Arkeologlar Derneği ve Çekül Vakfı’nın yer aldığı komisyonun hazırladığı rapor, surların yıkım ve taşıma kararının iptal edilmesi gerektiğinin altını çiziyor. Gerekçe olarak kararın, koruma ve imar mevzuatına, mimarlık ve şehircilik ilkelerine ve kamu yararına aykırılığı gösteriliyor.

Mimarlar Odası’ndan Mimar Fikret Oğuz, 1993 yılında kentsel sit alanı ilan edilen Galata’da, koruma amaçlı imar planı ortada yokken herhangi bir imar faaliyetine girilmesinin mevzuata aykırı olduğunu söylüyor. Surların korunması ayrıca, Türkiye’nin de kabul ettiği Avrupa Mimari Mirasını Koruma Sözleşmesi ve Venedik Tüzüğü’nün de bir gerekliliği. Galata’daki yerleşimin sürekliliği göz önüne alındığında, surların yanında açılacak istasyonda arkeolojik buluntuların da ortaya çıkması büyük bir olasılık. Komisyon, raporunu öncelikle Koruma Kurulu’na sunacak ve gerekirse yürütmenin durdurulması için mahkemeye başvuracak.

Surlar için mücadele eden bir başka oluşum da Galata İnisiyatifi. Galata sakinleri ve aydınların oluşturduğu bu hareket, tarihi dokunun önemli parçası olan surların korunması için performans gösterileriyle, sıra dışı bir basın toplantısı düzenlemeye hazırlanıyor.

Gezi, Sayı 169 (Nisan 2007)

Tarihi Yanık Kapı yıkılacak mı?

Taksimden Haliç’e inen metro inşaatı, Galata’da durdu. Çünkü projeye göre metro, Cenevizlilerden kalma tarihi Galata surlarının tam üzerinden geçiyor.

İSTANBUL- Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, “Sadece o duvar sorun yaratıyor” şeklinde açıklama yaptı. Topbaş’ın ‘duvar’ olarak adlandırdığı Ceneviz surları ve üzerinde yer alan Yanık Kapı ise İstanbul kültür mirasının en önemli parçalarından biri.

700 yıllık Yanık Kapı, Galata surlarının 12 kapısından ayakta kalan sonuncusu ve uzmanlara göre, Galata Kulesi kadar değerli bir yapı. Kapının üzerinde yer alan tarihi arma da, Galata’nın Ceneviz kolonisi olduğu günlere dair önemli bir belge.

Yanık Kapı 1335 yılındaki yangından sonra inşa edildiği için bu adı almış. Zeminin yükselmesi ve araç geçişleri ile kapı zaman içinde tahribata uğramış. Son olarak 2005 yılında bölgedeki doğalgaz inşaatı sırasında, İGDAŞ’ın kepçesine takılarak kırılmış.

Kaza sonrasında yapılan restorasyonun ardından tarihi arma demir parmaklık içine alınmış.

Kepçelerin, kamyonların tahribatından kurtulan Yanık Kapı ve Ceneviz surları, bu kez büyükşehirin metro projesine takıldı.

Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, proje yapılırken, surların hesap edilemediğini söylüyor. Doktorasını sanat tarihi üzerine yapan Mimar Kadir Topbaş konuyla ilgili olarak “İş belli bir noktaya geldiğinde fark ettik” diyor.

Ancak Başkan Topbaş’ın fark edilemediğini söylediği Galata surları, şehir planlarında net bir şekilde görülüyor.

Büyükşehir Belediyesi, metro inşaatına devam edebilmek için Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’ndan görüş sordu. Kurul da surların taşınmasına karar verdi ve taşınma işleminin ne şekilde ve nereye yapılacağına dair bir bilim heyeti raporu istedi. Ancak henüz bu heyet oluşturulamadı.

Kapının üzerindeki tarihi arma, Galata’nın Ceneviz kolonisi olduğu günlerden önemli bir belge.

Uzmanlara göre, surların taşınması mümkün değil. Ayrıca taşınması halinde nereye götürüleceği de ayrı bir sorun oluşturuyor.

Kamuoyunun dikkatini bu tarihi hataya çekmek isteyen Galata İnisiyatifi, Yanık Kapı ve surları açık arttırmaya çıkarmış. Önümüzdeki ay gerçekleşmesi planlanan bu ironik müzayedenin adı “Satılık ortaçağ kent kalesi”. Açık arttırma için şimdiden başvuruda bulunanlar da var.

Metro köprüsü Ceneviz suruna takıldı!

İstanbul Metrosu için Haliç üzerine yapılacak köprünün güzergâhı çizilirken ‘hesap edilmeyen’ duvarların Ceneviz surlarının ayakta kalan son kapısı olduğu ortaya çıktı

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun “deniz seviyesinden fazla yüksek olacağı, bunun da Tarihi Yarımada’nın siluetini etkileyeceği” gerekçesiyle projesini uzun süre onaylamadığı İstanbul Metrosu Köprüsü şimdi de Şişhane’deki 700 yıllık Ceneviz surlarının ayakta kalan son kapısına takıldı.

İstanbul Metrosu için Haliç üzerine yapılacak olan köprüyü engelleyen duvarla ilgili olarak son kararı Koruma Kurulu verecek. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, “Sadece o duvar projede sorun yaratıyor” derken, sanat tarihçisi Prof. Dr. Semavi Eyice “O kapının kurtarılmasını temenni ederim. Galata surlarından, üzerinde armasıyla kalan tek kapıdır, başka yok” diye konuştu.

Metro inşaatı için geçen mayıs ayında Şişhane’de yıkım yapıldı, binaların arasında kalan surlar daha belirgin olarak ortaya çıktı. Surların tarihi durumunun belirlenmesi için de İstanbul 2 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’na başvuruldu. Sonuç beklenirken Topbaş, konuyla ilgili olarak, şöyle dedi:

“Orada zamanında güzergâh çalışmaları yapanların bazı noktaları dikkate almadıklarını, iş belli bir noktaya geldiğinde gördük. Şişhane’deki duvar kalıntısına dikkat etmedikleri için ‘O duvar tarihi midir, korunması gerekir mi, gerekmez mi, altından mı geçelim, nasıl geçelim?’ noktasındayız.”

Konuyla ilgili olarak görüşünü bildiren Prof. Dr. Semavi Eyice ise Galata surlarından, üzerinde armasıyla kalan tek kapının Yanık Kapı olduğunu belirterek şunları söyledi:

“Bizans devrinde Galata’nın etrafı her Ortaçağ şehri gibi surla çevrilmiş. Fakat Cenovalılar 14. yüzyıldan itibaren buraya hâkim olmaya başladıklarında bu sur duvarlarını büyütmüşler, genişletmişler. Yanık Kapı o duvarlardan biridir. Son ayakta duran kapıdır o. Hiçbiri kalmadı ortada.”

Galata’daki tarihi binalar üzerinde geçtiğimiz aylarda deprem araştırmasına başlayan Jeofizik Mühendisleri Derneği Başkanı Prof. Dr. Ahmet Ercan da, “Bu surlar zamanla yok edildi. Kurtarılmasını isterim. Galata Kulesi kadar önemli bir tarihi değerdir” dedi.

Şişhane’den Tophane’ye kadar Galata bölgesini çevreleyen 12 kapılı Ceneviz surların uzunluğu 2.8 kilometreydi. Galata Kulesi de surların önemli bir parçasıydı. 1864’te Galata’nın surlarının büyük kısmı imar faaliyetleri sırasında yıkılırken, bir tek Yanık Kapı ayakta kalmayı başardı. Kapının üzerinde Aziz George’un haçlı arması bulunuyor.

Metro güzergâhı çizilirken “sur” gözden kaçmış

Daha önce “Tarihi Yarımada’nın siluetini etkileyeceği” gerekçesiyle uzun süre onaylanmayan İstanbul Metrosu köprüsü, şimdi de Şişhane’deki 700 yıllık Ceneviz surlarının ayakta kalan son kapısına takıldı. İş belli bir noktaya geldiğinde duvarı gördüklerini belirten Topbaş, ‘O duvar tarihi midir, korunması gerekir mi, gerekmez mi, altından mı geçelim, nasıl geçelim?’ noktasındayız” dedi.

İstanbul Metrosu için Haliç üzerine yapılacak olan köprüyü engelleyen duvarla ilgili olarak son kararı Koruma Kurulu verecek. Milliyet’ten Mehmet Demirkaya’nın haberine göre, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, “Sadece o duvar projede sorun yaratıyor” derken, sanat tarihçisi Prof. Dr. Semavi Eyice “O kapının kurtarılmasını temenni ederim. Galata surlarından, üzerinde armasıyla kalan tek kapıdır, başka yok” diye konuştu.

Surlar Dikkate Alınmamış

Galata Kulesi Kadar Değerli

Konuyla ilgili olarak görüşünü bildiren Prof. Dr. Semavi Eyice ise Galata surlarından, üzerinde armasıyla kalan tek kapının Yanıkkapı olduğunu belirterek şunları söyledi:

“Bizans devrinde Galata’nın etrafı her Ortaçağ şehri gibi surla çevrilmiş. Fakat Cenovalılar 14. yüzyıldan itibaren buraya hakim olmaya başladıklarında bu sur duvarlarını büyütmüşler, genişletmişler. Yanıkkapı o duvarlardan biridir. Son ayakta duran kapıdır o. Hiçbiri kalmadı ortada.”

Bir Tek Yanıkkapı Ayakta

Şişhane’den Tophane’ye kadar Galata bölgesini çevreleyen 12 kapılı Ceneviz surların uzunluğu 2,8 kilometreydi. Galata Kulesi de surların önemli bir parçasıydı. 1864’te Galata’nın surlarının büyük kısmı imar faaliyetleri sırasında yıkılırken, bir tek Yanıkkapı ayakta kalmayı başardı. Kapının üzerinde Aziz George’un haçlı arması bulunuyor.

Ceneviz Surları metro çalışması nedeniyle taşınıyor:

Yenikapı-Taksim metrosunun geçeceği güzergâhta yer alan ve tünel kazısının önündeki en büyük engel olduğu belirtilen Ceneviz surları sorunu aşıldı.

Metro için Ceneviz surları taşınacak:

Yenikapı-Taksim metrosunun geçeceği güzergâhta yer alan ve tünel kazısının önündeki en büyük engel olduğu belirtilen Ceneviz surları sorunu aşıldı. Tarihi duvarın bir bölümü kesilerek taşınacak

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, metroyu Haliç’ten geçirebilmek için Galata bölgesindeki 700 yıllık Ceneviz surlarını başka yere taşıyacak.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu, tarihi surların taşınmasıyla ilgili teklife olumlu yaklaştı ve belediyeden bu konuda proje hazırlamasını istedi. Kurul, taşımayla ilgili projeyi gördükten sonra kesin kararını verecek.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, Ceneviz surlarının bir bölümünün taşınmasıyla ilgili olarak şunları söyledi:

Topbaş: Sıkıntı bitti

“Galata kara surlarının, metronun bir hattına tekabül eden bölümünde sorun vardı. Metro için ciddi bir problemdi. Tünel kazıları, metronun istikameti ve meyili değişemeyeceği için ancak duvarın taşınmasıyla mesele halledilebilecekti. Bununla ilgili önerimizi İstanbul 2 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’na sunduk.

Kurul, sur duvarının taşınabileceğini karar verdi. Bununla ilgili bir proje hazırlanacak ve kurula sunulacak. Böylece, bir sıkıntı olarak gördüğümüz bu süreç sona erdi.”

Belediye yetkilileri, metro hattını çapraz olarak kesen surların 35-40 metrelik bir bölümünün kesilip taşınacağını söyledi.

Teknik ayrıntıların hazırlanacak projeyle daha iyi tespit edileceğini belirten yetkililer, “Duvarın nasıl kesileceği, nereye taşınacağı projeyle belirlenecek. Metronun tünel kazısı tamamlandıktan sonra duvar metro tünelinin üzerine yeniden inşa edilebilir” dedi.

700 yıllık tarih

Şişhane’den Tophane’ye kadar, Galata bölgesini çevreleyen 12 kapılı Ceneviz surlarının uzunluğu 2.8 kilometreydi. Galata Kulesi de surların önemli bir parçasıydı. 1864’te Galata’nın surlarının büyük kısmı imar faaliyetleri sırasında yıkılırken, bir tek Yanıkkapı ayakta kaldı. Kapının üzerinde Aziz George’un haçlı arması bulunuyor.

Prof. Semavi Eyice, Galata surlarından üzerinde armasıyla tek Yanıkkapı’nın kaldığnı belirterek, “Bizans devrinde Galata’nın etrafı her ortaçağ şehri gibi surla çevrilmiş. Fakat Cenovalılar 14. yüzyıldan itibaren buraya hâkim olmaya başladıklarında bu sur duvarlarını büyütmüşler, genişletmişler. Yanıkkapı o duvarlardan biridir. Son ayakta duran kapıdır o. Hiçbiri kalmadı ortada” dedi.

Milliyet, 16.10.2006

Metro köprüsü 700 yıllık Ceneviz surlarına takıldı

İSTANBUL- İstanbul Metrosu için Haliç’e yapılması planlanan köprü 700 yıllık Ceneviz surlarına takıldı. Temeli geçen yıl atılması planlanan Haliç Metro Köprüsü’ne hâlâ başlanamaması sebebiyle bir açıklama yapan Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, “Orada zamanında güzergâh çalışmaları yapanların bazı noktaları dikkate almadıklarını, iş belli bir noktaya geldiğinde gördük. Şişhane’de bir duvar kalıntısı var. Bu duvar kalıntısına dikkat etmedikleri için o duvar tarihi midir, korunması gerekir mi gerekmez mi, altından mı geçelim, nasıl geçelim noktasındayız” cevabını vermişti.

Topbaş’ın sözünü ettiği “duvar”ın yaklaşık 700 yıllık Ceneviz surları olduğu, Şişhane’den Tophane’ye kadar Galata bölgesini çevrelediği ve uzunluğunun 2,8 kilometreyi bulduğu kaydedildi. Galata Kulesi’nin de önemli bir parçası konumundaki surların, Şişhane’deki kısmında ise, Ceneviz surlarının 12 kapısından günümüze ulaşabilen tek kapısı olan “Yanıkkapı” bulunuyor. İstanbul Metrosu’nun Taksim-Yenikapı bölümünün yapımına 1998 yılında başlandı ve tünel kazı çalışmalarının büyük bir bölümü tamamlandı. Proje çerçevesinde Haliç’e yapılacak Metro Köprüsü’nün de 2002’ye kadar tamamlanması öngörülmüştü. Toplam maliyeti 420 milyon dolar olan projeye bugüne kadar 140 milyon dolar harcandı.

Türkiye, 13.10.2006

Arkeolojik kalıntılar taşınamaz

Selin Görgüner

Taksim-Yenikapı metrosu güzergâhındaki Ceneviz Surları’nın taşınması planına uzmanlar tepki gösteriyor. Arkeologlar Derneği İstanbul Şube Başkanı Prof. Gülçur, tarihi kalıntıların taşınmasının mümkün olmadığını belirterek “Bu, Süleymaniye Camisi’ni başka bir yere taşımak gibi bir şey” dedi.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş ‘ın Taksim-Yenikapı metrosu güzergâhındaki Ceneviz Surları’nın taşınması planına arkeologlar ve uzmanlar, arkeolojik kalıntıların kesinlikle taşınamayacağını belirterek tepki gösteriyor.

İstanbul 2 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu ise Ceneviz Surları’nın 30-35 metrelik bölümünün kaldırılabileceğine ilişkin olarak prensipte karar verdi ancak uzmanlardan oluşan bir komisyon kurulmasına gerek görüldü. Koruma Kurulu, bir sanat tarihçi, bir arkeolog, bir statik uzmanından oluşturacağı komisyonun raporuna göre Ceneviz Surları’nın 30-35 metrelik bölümünün taşınması konusunda son kararını verecek. Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, 2 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı’nın konuya olumlu baktığına yönelik değerlendirme yapmıştı.

‘Topbaş, Kültürel Mirasa Sahip Çıkmıyor’

Arkeologlar Derneği İstanbul Şube Başkanı Prof. Dr. Sevil Gülçur , tarihi kalıntıların taşınmasının mümkün olmadığını belirterek “Bu tip kalıntılar zaten taşınamaz. Bu, Süleymaniye Camisi’ni başka bir yere taşımak gibi bir şey” dedi. Prof. Gülçur şunları söyledi: “Bunlar kent e kimliğini veren yapılardır. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun böyle bir karar vermemesi gerekiyor. Anıtlar Kurulu bu kalıntıların taşınmasına izin vermiyor. Topbaş kurulu etkilemeye çalışmaktadır, bu suçtur. Çünkü kurum bağımsız bir kuruluştur, bu işi onursal olarak yapar.”

Kalıntıların taşınması durumunda geri dönülmez zararlara uğrayacağına dikkat çeken Gülçur, sivil toplum kuruluşları olarak yasal yollara başvuracaklarını kaydetti.

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yönetim Kurulu Sekreter Üyesi Sami Yılmaztürk de kalıntıların 1600 yıllık bir geçmişi olduğunu anımsatarak taşınması halinde kültürel niteliklerini yitireceğini söyledi. Topbaş’ı İstanbul’un kültür mirasına sahip çıkmamakla suçlayan Yılmaztürk, “Bazı kültür varlıkları ancak yerinde korunduğu zaman kültürel ve tarihi miras niteliğini taşırlar. Yenikapı kalıntıları da bunun bir örneği. 1600 yıllık kalıntılar içinde kilise, liman ve lahitler var. Burası sadece İstanbul’un değil, dünya kültür mirası niteliğinde evrensel eserler” dedi.

Cumhuriyet, 15 Ocak 2007