7.5. Boğaziçi

7.5.1. Boğaziçi Sahil Şeridi ve Öngörünüm Bölgesi Plan Lejantı ve Plan Hükümleri Tadilatı

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Boğaziçi İmar Müdürlüğü’nce hazırlanan “İstanbul Boğaziçi sahil şeridi ve öngörünüm bölgesi uygulama imar planı plan lejantı ve plan notları”na ilişkin değişiklik teklifi 13.12.2000 tarih ve 12016 sayılı Koruma Kurulu kararı ve 15.12.2000 gün ve 737 sayılı İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nin kararı ile uygun bulunarak Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun onayına sunulmuştur. Başbakan, milli savunma bakanı, ulaştırma bakanı, enerji ve tabii kaynaklar bakanı, çevre ve orman bakanı, bayındırlık ve iskân bakanı, tarım ve köy işleri bakanı ile kültür ve turizm bakanından oluşan Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun 27.02.2004 gün ve 2004/2 (340040314) sayılı kararı ile, Boğaziçi Kanunu ile Koruma Kanunu’na aykırı bir biçimde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin ve ilgili Koruma Kurulu’nun yetkileri gasp edilerek değişiklik teklifi yeniden düzenlenmiş ve tadilen onaylanmıştır. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nda 25.08.2004 tarihinde askıya çıkarılmış olan bu değişikliklerin sakıncalı görülen hükümlerine 23.09 2004 tarihli yazımız ile İstanbul Büyükşehir Büyükşehir Belediye Başkanlığı nezdinde itiraz edilmiş, ardından da bu hükümlerin iptali talebiyle Danıştay’da dava açılmıştır. İtiraz dilekçemiz ekte bilgilerinize sunulmaktadır. (Dava süreci için bkz. 12. Hukuk Çalışmaları)

İtiraz Dilekçesi

23.09.2004 / 24.06.1977

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na

Konu: Halen askıda bulunan Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun 27.02.2004 gün ve 2004/2 (340040314) sayılı kararı ile yeniden düzenlenerek Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’nca 20 Temmuz 2004 de onaylanan İstanbul Boğaziçi sahil şeridi ve öngörünüm bölgesi uygulama imar planı, plan lejantı ve plan hükümlerine itirazımız.

İstanbul Boğaziçi sahil şeridi ve öngörünüm bölgesi uygulama imar planı plan lejantı ve plan hükümleri Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun 27.02.2004 gün ve 2004/2 (340040314) sayılı kararı ile yeniden düzenlenmiş ve Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’nca 20 Temmuz 2004 de onaylanmıştır. Ve yasa gereği İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nda 25.08.2004 tarihinde askıya çıkarılmış olup halen askıdadır.

Plan lejantının “deniz ile sahil yolu arasında kalan parseller” başlıklı 2.3 maddesinde “Boğaziçi sahil şeridinde imar planına uymak şartı ile ancak toplumun yararlanacağı dinlenme, gezinti ve turizm tesisleri yapılabilir” hükmü getirilmiştir.Bu hükme dayanarak yüzyıldır konut fonksiyonu bulunan 1. gurup korunması gerekli bir yalıya konut fonksiyonu nedeniyle izin verilememektedir.Burada fonksiyona karar verme hakkı lejantta değil aşağıda da belirtildiği gibi koruma kurulundadır. Ve bu yetki Koruma Kurulunun onayı olmadan veya yasa değiştirilmeden plan ile ortadan kaldırılamaz.

Yine bu maddeye bağlı olarak genel hükümlerin. Eski Eserler başlıklı 2.1 maddesinin a) bendinde “Tescilli yapıların, bina ve bina guruplarının işlevsellendirilmesi plandaki fonksiyonlara göredir”denilmektedir. Oysa eski eser yapının tarihi fonksiyonu hakkında karar vermek ve bu işlevini sürdürmesini sağlamak Koruma kurulunun görevi ve yetkisi içindedir. Bunu imar plan hükümleri ile değiştirmek yasaya aykırıdır ve doğru değildir.

Maddenin devamında “…ancak yapının korunması açısından bu işlevin değişikliği ile ilgili kurul kararı doğrultusunda Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu’na plan tadili teklif edilebilir.” şeklinde bir düzenleme getirilerek yetki aşımına devam edilmiştir.

22.07.1983 tasdik tarihli planda eski eser olarak görülmeyen yapılar ile ilgili karar yetkisi yine 2863 (3386) sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca koruma kuruluna aittir.

Ayrıca, gerek Boğaziçi’nde gerekse başkaca bölgelerde tespit ve tescil işleminin tamamlandığını söylemek mümkün değildir. Koruma kanunun 17 madde de Sit Geçiş dönemi – Koruma amaçlı İmar planı ve Kısmi plan değişiklikleri konuları hükme bağlanmış ve açıkça koruma kurulları yetkili kılınmıştır. Bir plan lejantı ile bu durumu değiştirmek mümkün olmadığı gibi yasal da değildir. Yasalar Belediye Meclis kararlarının üzerindedir.

Yine lejantın genel hükümler 2.1 c maddesinde belirtilen 22.07.1983 tasdik tarihinden önce tescil kararı alınmış parselde mevcut olduğu halde uygulama imar planında gösterilmemiş eski eserler için plan değişikliği teklif gerekliliği Koruma Kurulu yetkisine bir tecavüzdür. Ayrıca bu durum 1983 den sonra tescil edilmiş yapılarla farklılık yaratarak ayrıcalıklı imar hakkı oluşmasına imkân tanımaktadır.

Yine aynı maddenin d) bendi herhangi bir nedenle ortadan kalkmış ve imar planlarında belirlenmemiş olan eski eserlere ait uygulamalarda 22.07.1983 tarihinden önce tescil kararı alınmamış ise eski eser uygulaması yapılamaz denilmektedir. Oysa İstanbul’da tescil sürecinin bittiğini iddia etmek mümkün değildir. Bu durum restitüsyon uygulamalarını ortadan kaldırdığı gibi Koruma kurulu yetkisine de bir tecavüzdür. Ayrıca bu durum 1983 den sonra tescil edilmiş yapılarla farklılık yaratarak ayrıcalıklı imar hakkı oluşmasına imkân tanımaktadır.

Boğaziçi Yüksek Koordinasyon Kurulu 27.02.2004 gün ve 2004/2 (340040314) sayılı kararı ile 22.07.1983 tarihinde onanlı 1/1000 ölçekli Boğaziçi Sahil Şeridi ve Öngörünüm Bölgesi Uygulama İmar Planında işlenmemiş 119 tescilli eski eserin işlenmesine onay vermiştir. Bu onay işlemi 2863 sayılı yasanın ruhu itibarı ile uygun olmakla birlikte, Genel Hükümler başlığı altında toplanan ve plan notlarında değişiklik yapan karar ile çelişmekte ve ayrıcalıklı haklar getirmektedir.

Boğaziçi Kanunu’nun 10. maddesinde “gerekli görüldüğü takdirde “Boğaziçi alanı” için yapılan planların revize edilmesi , “geri görünüm” ve “etkilenme” bölgelerinde 3030 sayılı kanuna göre “sahil şeridi” ve öngörünüm bölgelerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nce hazırlanarak Belediye meclisinin kararı ve Belediye Başkanının onayından sonra Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu” onayı ile yürürlüğe girer.”denilmiştir.

Yine aynı madde de “ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile meslek kuruluşları, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nda bir ay süre ile ilan edilen “sahil şeridi” ve “öngörünüm” bölgeleri ile ilgili planlara itiraz edebilir Ancak itirazlar yürütmeyi durdurmaz. Belediye Başkanlığı plan itirazlarını inceler görüşünü de ekleyerek Belediye Meclisi’ne sunar Belediye Meclisi durumu bir ay içinde inceleyerek karara varır. Netice Büyükşehir Belediye Başkanının ve Boğaziçi Koordinasyon Kurulunun onayı ile kesinleşir.

Plan değişikliği de aynı usulle göre yapılır” denilmektedir.

2863(3386) sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 7. maddesinde ise Korunması gereken Kültür ve Tabiat varlıklarının tespiti Bakanlıkça doğrudan doğruya veya ilgili kurum ve kuruluşların uzmanlarının yardımlarından faydalanılarak yapılır. Korunması gereken taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili yapılan tespitler koruma kurulu kararı ile tescil olunur.” denilmektedir. Koruma alanı ile ilgili karar alma yetkisi başlıklı 8.madde de ise bu yetkinin Bölge kurullarına ait olduğu belirtilmektedir. Yine 9. madde de ise Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde koruma kurullarınca alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında, her çeşit inşai ve fiziki müdahalede bulunmak, bunları yeniden kullanıma açmak veya kullanımlarını değiştirmek yasaktır” denilmektedir.Yapı esasları başlıklı 18. madde de ise “…Mahalli idareler ,taşınmaz Kültür varlığı parselinde ek veya eklenti suretiyle yapılacak veya yeni inşa edilecek yapılara ait koruma kurulunca verilen kararlarda veya onaylanmış kültür varlığı projelerinde değişiklik yapamazlar Ancak inşa edilen yapının fen ve sağlık şartlarının mevzuata uygunluğunu kontrol ederler.” demek suretiyle yetki konusunda açık bir hüküm getirmiştir.

Yukarıda sayılan nedenlerle halen askıda bulunan Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun 27-02.2004 gün ve 2004/2 (340040314) sayılı kararı ile yeniden düzenlenerek Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca 20 Temmuz 2004 de onaylanan İstanbul Boğaziçi sahil şeridi ve öngörünüm bölgesi uygulama imar planı plan lejantı ve plan hükümlerinin Genel Hükümler başlıklı bölümünün 2.1 maddesinin a) bendinin, c) bendinin, d) bendinin ve 2.3 maddesinin itirazlarımız doğrultusunda değiştirilmesini başkaca itirazlarımıza ilişkin yasal haklarımız saklı kalmak kaydıyla talep ederiz

Saygılarımızla 25.09.2004

TMMOB Mimarlar Odası

İstanbul Büyükkent Şubesi